જુનું ઘર ખાલી કરતાં

ઘર તમે કોને કહો છો?
જ્યાં ટપાલી પત્ર લાવે,
શોધતા વણશોધતા મિત્રો અને મહેમાન જ્યાં આવી ચડે,
ક્યારેક તો આવે પડે,
જેનું બધાને ઠામઠેકાણું તમે આપી શકો
તેને તમે શું ઘર કહો છો?
તો પછી જ્યાં જ્યાં તમે પગથી ઉતારીને પગરખાં,
ભાર-ટોપીનોય-માથેથી ઊતારીને,
અને આ હાથ બે પ્હોળા કરીને ‘હાશ’ ક્હો;
જ્યાં સર્વનાં મુખ જોઈ તમને સ્હેજમાં મલકી ઊઠે
ત્યાં ત્યાં બધે ક્હો તમારું ઘર નથી?
તે ઘર તમે કોને કહો છો?

-નિરંજન ભગત

જુનું ઘર ખાલી કરતાં. બાલ્મુકુન્દ દવે ની એક સુંદર અને હ્રદયસ્પર્શી ક્રુતિ. જીવનમાં દરેક જણ ને ક્યારેક તો ઘર છોડવાનો વારો આવે જ છે. કારણ ગમે તે હોય દર્દ એક જ હોય છે. ઘર જોડે જોડાયેલી અસંખ્ય યાદો, કેટલાય પ્રસંગો, ખાટામીઠા ઝઘડાઓ, નાની નાની વાતો, મોટી મોટી ચર્ચાઓ અને બીજુ ઘણુંબધુ. એક ઘર કેટલા બધાનું સાક્ષી હોય છે.

છેલ્લા છ મહિના માં ચાર ઘર ને ત્રણ દેશ બદલીશ. કોઇ પણ સ્ત્રી નું પહેલું ઘર એની માંનુ ઘર હોય છે. જુલાઇ માં એ ઘર છોડી સાસરે જતાં બહુ દુ:ખ થયુ. ૨૫ વરસ જે ઘરમાં કાઢ્યા એ છોડી ને આવી. એ અનુભવ જાણે એવો હતો કે ઝાડ ને એના મૂળિયા માંથી ઉખાડી બીજે રોપવો. સાસરું ને હૈદરાબાદ છોડતા પણ બહુ દુ:ખ થયુ. અને હવે અમેરીકા છોડતા પણ એ જ.

દરેક ઘર સાથે જોડયેલી લાગણીઓ તોડતા દરેક વખતે એ જગ્યા ના મૂળ તોડી બીજી જગ્યા એ રોપવાના હોય છે. ઘરમાં ભલે ને બે માણસ રહે કે વીસ, ઘર પ્રેમથી બને છે, લાગણી થી બને છે. અને મારા માટે યાદોથી. ઘર ખાલી કરતા હું એમાની વસ્તુઓ નહીં મારી યાદો ખાલી કરું છું. દરેક સામાન સાથે વણાયેલી લાગણીઓ ઘરમાંથી ઉલેચવાની હોય છે.

યુ.એસ ના ઘરમાં પાંચ મહીના રહી. સામાન ખાલી કરતાં ઘણી વખત એવું થતું કે કોઇ વસ્તુ રૂમમાં લેવા જઉં ને ત્યાં જ ઉભી રહી જઉ. એક સાથે ઘણા બધા પ્રસંગો આંખ સામેથી પસાર થઈ જાય. જેમ દરેક ઉંમર પોતાની સાથે એક નવો રોમાંચ, નવી મસ્તી લાવે છે છત્તા પાછળ ઘણું બધુ છુટી ગયા નું દુ:ખ રહી જાય છે. જવાની પછી બાળપણ નથી રહેતું.તેવી જ રીતે બધી જ જગ્યા પોતાની સાથે ઘણું બધુ લાવે છે છત્તા પાછળ ઘણું બધું રહી જાય છે. જેને તમે નથી યાદો તરીકે સંઘરી શકતાં કે નથી ભુલાવી શકતાં. અને એનો ભાર એનું વજન બધા સામાન કરતાં વધારે હોય છે.

અત્યારે આ ઉપરની કવિતામાં છે એવું કંઈ જ મારા ઘરમાં નથી. નથી ટપાલી આવતો કે નથી મીત્રો, મહેમાનો આવતા.

છત્તા મારા માટે મારું ઘર એટલે જ્યાં હું અને અતીત (સાથે અમારા બન્નેનો અતીત, યાદો) રહીએ એ. અમારાથી બને એ ઘર......